ข้อมูลพื้นฐานจังหวัด
จังหวัดพะเยา ( PHAYAO )
คำขวัญประจำจังหวัด
กว๊านพะเยาแหล่งชีวิต ศักดิ์สิทธิ์พระเจ้าตนหลวง บวงสรวงพ่อขุนงำเมือง งามลือเลื่องดอยบุษราคัม
วิสัยทัศน์ประจำจังหวัด
แหล่งผลิตเกษตรปลอดภัย สังคมเข้มแข็ง ภายใต้การเป็นประชาคมอาเซียน
ตราประจำจังหวัด
ตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัดพะเยา มีพระเจ้าตนหลวง วัดศรีโคมคำ พระพุทธรูปคู่เมือง อันเป็นหลักรวมใจของชาวพะเยา ลายกนกเปลว บนพื้นเบื้องหลัง องค์พระพุทธรูป หมายถึง ความรุ่งเรืองของ 7 อำเภอ (เดิม) ได้แก่ อำเภอเมือง ดอกคำใต้ แม่ใจ เชียงคำ เชียงม่วน ปง และ จุน เบื้องล่างริมของดวงตราเป็นกว๊านพะเยาซึ่งมีชื่อเสียง เป็นรู้จักกันดี และมีช่อรวงข้าว ประกอบอยู่ทั้งสองข้าง ซึ่งหมายถึง ลักษณะของความเป็นอู่ข้าวอู่น้ำ
ต้นไม้ประจำจังหวัด
ต้นสารภี เป็นไม้ยืนต้นสูง 10–15 เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มทึบ มียางสีขาว ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม รูปไข่กลับแกมขอบขนาน เส้นแขนงใบไม่ชัดเจน แต่เส้นใบย่อยแบบร่างแหเห็นชัดทั้งสองข้าง ออกดอกเป็นกระจุกตามกิ่ง สีขาว กลิ่นหอม ร่วงง่าย มีเกสรเพศผู้สีเหลือง
พะเยา (คำเมือง: พ(ร)ะญาว) เป็นจังหวัดในภาคเหนือ บริเวณที่ตั้งของตัวเมืองพะเยาในปัจจุบันอยู่ติดกับกว๊านพะเยา เดิมเป็นที่ตั้งของเมือง ภูกามยาว หรือ พะยาว ที่ก่อตั้งขึ้นเมื่อพุทธศตวรรษที่ 16 โดยกษัตริย์องค์แรก คือ พญาจอมธรรม ซึ่งเป็นราชบุตรองค์หนึ่งจากเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงแสน และเป็นบรรพบุรุษของกษัตริย์เมืองพะยาวอีกหลายองค์ เช่น พญาเจือง วีรบุรุษแห่งเผ่า ไท-ลาว ในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขง และพญางำเมือง ซึ่งได้กระทำสัตย์สาบานเป็นไมตรีต่อกันกับพญามังรายแห่งนครพิงค์ เชียงใหม่ และพญาร่วงรามคำแหงแห่งสุโขทัย ภายหลังมีการเปลี่ยนแปลงอำนาจ และตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของอาณาจักรล้านนา ในสมัยพญาคำฟู เมื่อถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ใน พ.ศ. 2386 ตรงกับสมัยรัชกาลที่ 3 เมืองพะเยาถูกตั้งขึ้นใหม่พร้อมเมืองเชียงรายและเมืองงาว เพื่อเป็นเมืองหน้าด่านต่อตีกับกองทัพพม่าที่ตั้งอยู่ที่เมืองเชียงแสน โดยให้เมืองพะเยาขึ้นตรงต่อนครลำปาง (พื้นที่บางส่วนของจังหวัดพะเยาปัจจุบัน ได้แก่ อำเภอเชียงม่วน อำเภอปง อำเภอเชียงคำ และอำเภอภูซางขึ้นตรงต่อนครน่าน) และในท้ายที่สุดก่อนที่พะเยาจะถูกยกฐานะขึ้นเป็นจังหวัด พะเยาอยู่ใต้การปกครองของจังหวัดเชียงรายในฐานะ อำเภอพะเยา และเมื่อวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2520 อำเภอพะเยาได้ยกฐานะขึ้นเป็น จังหวัดพะเยา นับเป็นจังหวัดที่ 72 ของประเทศไทย
ที่ตั้งและอาณาเขต
จังหวัดพะเยา เป็นจังหวัดชายแดนตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย อยู่ระหว่างเส้นรุ้งที่ 18 องศา 44 ลิปดา เหนือ ถึง 19 องศา 44 ลิปดา เหนือ และเส้นแวงที่ 99 องศา 40 ลิปดา ตะวันออก ถึง 100 องศา 40 ลิปดา ตะวันออก อยู่ห่างจากกรุงเทพมหานครคิดตามระยะทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ประมาณ 735 กม.
ทิศเหนือ ติดกับอำเภอพาน อำเภอป่าแดด และอำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย
ทิศใต้ ติดกับอำเภองาว จังหวัดลำปาง และอำเภอสอง จังหวัดแพร่
ทิศตะวันออก ติดกับอำเภอสองแคว อำเภอท่าวังผา อำเภอเมืองน่าน อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน และแขวงไชยะบุลีของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ระยะเขตแดน 44 กม.
ทิศตะวันตก ติดกับอำเภองาว อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง
แหล่งท่องเที่ยว
แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ได้แก่ กว๊านพะเยา หนองเล็งทราย น้ำตกผาแดง อ่างเก็บน้ำแม่ปืม ถ้ำผากุด อุทยานแห่งชาติดอยหลวง(น้ำตกจำปาทอง) อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง (น้ำตกธารสวรรค์-ฝั่งต้า) อุทยานแห่งชาติภูซาง (น้ำตกภูซาง) วนอุทยานภูลังกา วนอุทยานบ้านถ้ำ วนอุทยานไดโนเสาร์แก่งหลวง หน้าผาเทวดา ฯลฯ
แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม
ได้แก่ วัดศรีโคมคำ (วัดพระเจ้าตนหลวง) วัดติโลกอาราม หอวัฒนธรรมนิทัศน์ วัดอนาลโยทิพยาราม วัดป่าแดงบุญนาค วัดราชคฤห์ วัดศรีจอมเรือง พิพิธภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี) กลุ่มวัดไทลื้อ (วัดหย่วน วัดแสนเมืองมา วัดท่าฟ้าใต้ ฯลฯ) กลุ่มวัดไทยใหญ่ (วัดนันตาราม วัดพระเจ้านั่งดิน ฯลฯ) วัดศรีสุพรรณ วัดพระธาตุดอยหยวก วัดศรีปิงเมือง อนุสาวรีย์พ่อขุนงำเมือง โบราณสถานเวียงลอ โบราณสถานบ้านร่องไฮ แหล่งเครื่องถ้วยเวียงบัว หมู่บ้านไทลื้อ หมู่บ้านชาวเขาเผ่าเย้าปางปูเลาะ เป็นต้น
ที่มา : http://www.phayao.go.th, http://www.phayaolake.ict.up.ac.th